心灵证悟的金钥匙：宗喀巴大师《 佛理精华缘起理赞》

格力琼寺

《佛理精华缘起理赞》这篇优美的哲学诗文是藏传佛教格鲁派祖师宗喀巴证悟空性后的第一篇著作，是宗喀巴大师的非凡证悟与深邃体验。历史上不乏在学 习、念诵、观修这篇赞文中获得证悟者。它与大师的另一篇中观著作《辨了不了义善说藏论》合称为“铁弓铁箭”——这篇赞文是“铁箭”。若能通达这两部著作， 定能挽铁弓发铁箭，射下证悟之果。

——以上摘自《心灵证悟的金钥匙 ：
宗喀巴大师<佛理精华缘起理赞>讲授录》

格力琼寺

《佛理精华缘起理赞》

宗喀巴大师　著
多识仁波切 译

向文殊师利恩师致敬！

一

自见其性宣说其理，故为胜解妙说第一。
如见宣解依缘所生，无能敌者向您致敬！

世间中的一切忧患，其根源是心智愚暗。
明见此理可以根治，故此讲说依存因缘。

因此具有理智之士，怎么可能认识不到，
相依相存因缘之理，是您神圣教义精髓。

作为伟大救世者您，受赞功德会有种种。
没有一种赞美之词，胜过赞美您说缘起。

“什么事物依靠因缘，什么事物便无自性。”
没有比您这个论断，更加绝妙超群之说。

愚钝之徒执此理由，反而增固偏见之缚。
聪慧之士以此为由，可以斩断虚执迷网。

此理正确无可置辩，因而您是真正导师。
其他邪门外道之人，称“师”犹如狐称雄狮。

伟大导师心灵救星，无比论师救堕能手。
善于解说缘起之师，我今致以崇高敬意。

利益众生为己任者，您为利众讲说妙法，
法中精髓便是性空，断定性空最胜证据，
就是众缘相合存在。
将其视为对立之因，或视其理不能成立，
怎会理解您的本意。

您的否定自性存在，就是肯定缘起之义。
物我自性空不可得，与有作为并不矛盾。

如果认识与此相反，认为性空就无作用，
有作用者便非性空，就会落入邪见深渊。

因在您的教义之中，觉悟缘起最为殊胜。
但这并非物相空无，也非物我自性实有。

非缘起物犹如空花，故无无缘存在之物。
如果物从自性中生，就与众缘和合相悖。

从来没有一样事物，不是依缘存在之物，
所以没有一样事物，不是自性空无之物。

自性本指不变恒性，倘若诸法原有自性，
去染还净便不可能，虚构意识也不会灭。

因此佛以狮吼之声，对着理性开化之众，
再三宣称法无自性，谁能动摇**此论？

自性原本丝毫也无，有此缘而却生此物，
完全合乎逻辑二义，一体之中并存不悖。

因视一切依缘而有，故不陷入绝对有无，
这是救世佛陀之言，所向无敌原因所在。

凡这一切均无自性，但从缘合生相应果。
根本对立两种性质，互不妨碍相互依存。

没有比这更奇妙事，没有比这更高超理。
以您宣扬此理作赞，那是绝妙无比赞词。

那些愚昧思想奴隶，与您思想根本对立。
对于论说性空之言，不能接受并非怪事。

对你胜法宝中珍宝，因缘之法坚信不疑，
却不理解性空之义，这倒使人感到离奇。

由此悟出性空之理，最胜法门就是缘起！
若以名相反而生执，认定自性实有之人，
让他开窍进入先圣，所走过的唯一途径，
到达您的理想境地，还会有何别的良策？

自性绝对不依作用，因缘相对作用形成。
互不相容两种性质，一物之中如何并存？

众缘和合生成之物，虽然根本没有自性，
却能显现各种形象，所以称作虚幻现象。

您所开示这一原理，若讲道理进行反驳，
无能胜者其因何在？从此说中可得答案。

原因在于这一理论，对于已现未现之物，
都能消除虚构假设，歪曲事实错误观念。

从那证明您的见解，正确无误缘起之说，
足以产生其余论说，均属可靠坚定信念。

如实所见解说合理，以您为师从事学修，
可以远离一切过患，因为能断诸恶根源。

背离您的教义之人，虽然长期修炼苦行，
无损我执更使坚固，犹如招唤祸患为伴。

那些理智发达之人，可以分清二者利弊，
怎能不从心灵深处，对您产生深深敬意。

别说您的系统学说，即使其中片言只语，
皮毛粗略懂得一点，也会获得无限乐趣。

我自恨受无知之害，对这无上功德宝藏，
虽然皈依时日已久，胜德点滴也未认识。

但在临近死神之前，趁此生命一息尚存，
对您产生一丝真信，我自庆幸缘分不浅。

论说之中缘起之说，智慧之中见缘起智，
犹如世间崇高胜王，唯您独步别无匹敌。

您的一切教化之言，均从理证缘起立意。
目的只是远离苦楚，除趋寂灭别无他求。

您的教导不同凡响，无论是谁有幸得闻，
都能得到烦恼息灭，谁能对您不生敬仰？

能破一切敌对邪说，义理统一无相悖处，
众生获得远近二利，故我深爱这种教义。

为得此法佛陀你曾，不惜舍去生命躯体，
爱妻子女一切财产，非止一次经无量劫。

对其崇高功德利益，向往犹如鱼上金钩。
使您倾心爱慕之法，未能亲聆您教有憾。

为此心中常常思念，犹如慈母失去爱子。
沉重忧愁压在心头，朝朝暮暮难以忘怀。

每当想起您的教导，眼前仿佛光芒四射，
无比巍峨庄严佛身，以其悦耳梵天之声，
如此这般谆谆教诲，心中映出佛陀形象，
消除心中炽热烦恼，犹如一丝清凉月光。

如此珍贵无比之法，却被学浅无知之辈，
搞得如像马兰花草，交错倒置乱无头绪。

见此情景于心不忍，千辛万苦探索求知。
跟随大善知识足迹，寻找您的原本教义。

当时研读教内教外，众多有关著作论述，
使我产生种种怀疑，不得其解忧心如焚。

您亲预言准确解说，无比优越大乘之法，
排除有无二边戏论，龙树理论夜荷花田。

清净智慧轮廓圆满，经学天空畅行无阻，
驱散心中偏见夜色，压倒一切谬论群星。

皎皎明月月称学说，光照深理夜荷开放。
多亏恩师指点释疑，至此心情才得宁安。

佛陀利众事业之中，言教事业最为重要。
更重要者宣教缘起，智者以此纪念佛陀。

格力琼寺

二
步佛后尘出世为僧，研习经教不算差劲，
修相应行一介比丘，以此对佛略表孝敬。

我今有幸蒙师指引，获得人天导师圣教。
此善回向一切众生，遇善知识赐教指引。

但愿圣教与世长存，不受邪见歪风侵扰。
真正领会圣教本质，对佛理信充满大地。

宣扬依缘存在之理，这一无比优越教义，
世世代代愿以生命，维护奉行绝不松驰！

伟大佛祖历经艰辛，潜心所修法中精粹，
如何使其发扬光大，日夜思考以尽天年。

纯真无邪奉此法者，梵天帝释护世诸神，
黑善天等一切护法，形影不离永远护持！

－－1997年11月下旬
开笔敬译宗师40岁时写所写名著于兰州

南无本师释迦牟尼佛及其甚深了义般若波罗蜜！南无文殊菩萨、龙树菩萨、月称大师、宗喀巴大师及其甚深了义般若波罗蜜！

格力琼寺

《佛理精华缘起理赞》
法尊法师译

ན་མོ་གུ་རུ་མཉྫུགྛགྷོཥཡ།
礼尊重妙音菩萨

གང་ཞིག་གཟིགས་ཤིང་གསུང་བ་ཡིས།།
由见说何法，
མཁྱེན་དང་སྟོན་པ་བླ་ན་མེད།།
智说成无上，
རྒྱལ་བ་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང༌།།
胜者见缘起，
གཟིགས་ཤིང་འདོམས་པ་དེ་ལ་འདུད།།
垂教我敬礼。
འཇིག་རྟེན་རྒུད་པ་ཇི་སྙེད་པ།།
世所有衰损，
དེ་ཡི་རྩ་བ་མ་རིག་སྟེ།།
其根为无明，
གང་ཞིག་མཐོང་བས་དེ་ལྡོག་པ།།
见何能还灭，
རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བར་གསུངས།།
是故说缘起。
དེ་ཚེ་བློ་དང་ལྡན་པ་ཡིས།།
尔时具慧者，
རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བའི་ལམ།།
如何不了知，
ཁྱོད་ཀྱི་བསྟན་པའི་གནད་ཉིད་དུ།།
尊圣教心要，
ཇི་ལྟར་ཁོང་དུ་ཆུད་མི་འགྱུར།།
即诸缘起道。
དེ་ལྟ་ལགས་ན་མགོན་ཁྱོད་ལ།།
如是于依怙，
བསྟོད་པའི་སྒོ་ནི་སུ་ཞིག་གིས།།
希有称赞门，
བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་གསུངས་པ་ལས།།
除说缘起外，
ངོ་མཚར་གྱུར་བ་ཅི་ཞིག་རྙེད།།
谁能得余者。
གང་གང་རྐྱེན་ལ་རག་ལས་པ།།
由彼彼依缘，
དེ་དེ་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་ཞེས།།
说彼彼性空，
གསུངས་པ་འདི་ལས་ཡ་མཚན་པའི།།
离此更何有，
ལེགས་འདོམས་ཚུལ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡོད།།
希有善教诲。
གང་དུ་བཟུང་བའི་བྱིས་པ་རྣམས།།
愚者执何法，
མཐར་འཛིན་འཆིང་བ་བརྟན་བྱེད་ཅིང༌།།
坚固边执缚，
དེ་ཉིད་མཁས་ལ་སྤྲོས་པ་ཡི།།
智善彼即是，
དྲ་བ་མ་ལུས་གཅོད་པའི་སྒོ།།
戏纲尽断门。
བསྟན་འདི་གཞན་དུ་མ་མཐོང་བས།།
此教于余未能见，
སྟོན་པ་ཞེས་བྱ་ཁྱོད་ཉིད་དེ།།
故唯称尊为大师，
ཝ་སྐྱེས་ལ་ནི་སེང་གེ་བཞིན།།
外道窃名以饰赞，
མུ་སྟེགས་ཅན་ལ་གཅམ་བུའི་ཚིག།
如于野干呼狮子。
ཨེ་མའོ་སྟོན་པ་ཨེ་མའོ་སྐྱབས།།
希有大师希有依，
ཨེ་མའོ་སྨྲ་མཆོག་ཨེ་མའོ་མགོན།།
希有胜说希有怙，
རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་འབྱུང་ལེགས་གསུངས་པའི།།
极善宣说缘起教，
སྟོན་པ་དེ་ལ་བདག་ཕྱག་འཚལ།།
于彼大师我敬礼。
ཕན་མཛད་ཁྱོད་ཀྱིས་འགྲོ་བ་ལ།།
恒作饶益者，
སྨན་པའི་སླད་དུ་བཀའ་བསྩལ་པ།།
为益众生故，
བསྟན་པའི་སྙིང་བོ་སྟོང་བ་ཉིད།།
说教藏空性，
ངེས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཟླ་མེད་པ།།
无比决定因。
རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བའི་ཚུལ།།
谓缘起道理，
འགལ་བ་དང་ནི་མ་གྲུབ་པར།།
见相违不成，
མཐོང་བ་འདི་ཡིས་ཁྱོད་ཀྱི་ལུགས།།
此于尊教法，
ཇི་ལྟར་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་ནུས།།
如何能了知。
ཁྱོད་ནི་ནམ་ཞིག་སྟོང་བ་ཉིད།།
尊许若时见，
རྟེན་འབྱུང་དོན་དུ་མཐོང་བ་ན།།
空即缘起义，
རང་བཞིན་གྱིས་ནི་སྟོང་བ་ན།།
性空与成立，
བྱ་བྱེད་འཐད་པའང་མི་འགལ་ཞིང༌།།
作所作无违。
དེ་ལས་ལྡོག་པར་མཐོང་བ་ན།།
若见反彼者，
སྟོང་ལ་བྱ་བ་མི་རུང་ཞིང༌།།
空则用不成，
བྱ་དང་བཅས་ལ་སྟོང་མེད་པས།།
有用则无空，
ཉམ་ངའི་གཡང་དུ་ལྟུང་བར་བཞེད།།
堕苦恼险处。
དེ་ཕྱིར་ཁྱོད་ཀྱི་བསྟན་པ་ལ།།
是故于尊教，
རྟེན་འབྱུང་མཐོང་བ་ལེགས་པར་བསྔགས།།
极赞见缘起，
དེ་ཡང་ཀུན་ཏུ་མེད་པ་དང༌།།
彼亦非皆无，
རང་བཞིན་གྱིས་ནི་ཡོད་པས་མིན།།
及以自性有。
ལྟོས་མེད་ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་བཞིན།།
无待如空花，

格力琼寺

དེས་ན་མ་བརྟེན་ཡོད་མ་ཡིན།།
故无依非有，
ངོ་བོས་གྲུབ་ན་དེ་འགྲུབ་པ།།
若性有彼生，
རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལ་ལྟོས་པ་འགལ།།
待因缘相违。
དེ་ཕྱིར་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་ལས།།
是故离缘起，
མ་གཏོགས་ཆོས་འགའ་ཡོད་མིན་པས།།
更无有少法，
རང་བཞིན་གྱིས་ནི་སྟོང་བ་ལས།།
故说离性空，
མ་གཏོགས་ཆོས་འགའ་མེད་པར་གསུངས།།
亦无有少法。
རང་བཞིན་ལྡོག་པ་མེད་པའི་ཕྱིར།།
若法有自性，
ཆོས་རྣམས་རང་བཞིན་འགའ་ཡོད་ན།།
则说无涅盘，
མྱ་ངན་འདས་པ་མི་རུང་ཞིང༌།།
及无戏论灭，
སྤྲོས་ཀུན་ལྡོག་པ་མེད་པར་གསུངས།།
自性无灭故。
དེ་ཕྱིར་རང་བཞིན་རྣམ་བྲལ་ཞེས།།
故于智众中，
སེང་གེའི་སྒྲ་ཡིས་ཡང་ཡང་དུ།།
发大狮子吼，
མཁས་པའི་ཚོགས་སུ་ལེགས་གསུངས་པ།།
数唱离自性，
འདི་ལ་སུ་ཡིས་འགོང་བར་ནུས།།
善说谁能难。
རང་བཞིན་འགའ་ཡང་མེད་པ་དང༌།།
况无少自性，
འདི་ལ་བརྟེན་ནས་འདི་འབྱུང་བའི།།
及依此此生，
རྣམ་གཞག་ཐམས་ཅད་འཐད་པ་གཉིས།།
建立皆成立，
མི་འགལ་འདུ་བ་སྨོས་ཅི་དགོས།།
二不违随顺。
བརྟེན་ནས་འབྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས།།
即由缘起因，
མཐར་ལྟ་བ་ལ་མི་བརྟེན་ཞེས།།
说不依边见，
ལེགས་གསུངས་འདི་ནི་མགོན་ཁྱོད་ཀྱི།།
此善说即是，
སྨྲ་བ་བླ་ན་མེད་པའི་རྒྱུ།།
尊无上说因。
འདི་ཀུན་ངོ་བོས་སྟོང་བ་དང༌།།
此皆自性空，
འདི་ལས་འདི་འབྲས་འབྱུང་བ་ཡི།།
缘此此果起，
ངེས་པ་གཉིས་པོ་ཕན་ཚུན་དུ།།
二决定更互，
གེགས་མེད་པར་ནི་གྲོགས་བྱེད་པ།།
无障为助伴。
འདི་ལས་ངོ་མཚར་གྱུར་བ་དང༌།།
除此更有何，
འདི་ལས་རྨད་དུ་བྱུང་བ་གང༌།།
为甚奇希有，
ཚུལ་འདིས་ཁྱོད་ལ་བསྟོད་ན་ནི།།
以此理赞尊，
བསྟོད་པར་འགྱུར་གྱི་གཞན་དུ་མིན།།
成赞非由余。
རྨོངས་པས་བྲན་དུ་བཟུང་བ་ཡིས།།
若有为愚使，
གང་ཞིག་ཁྱོད་དང་ཞེ་འགྲས་པ།།
与尊作仇隙，
དེ་ཡིས་རང་བཞིན་མེད་པའི་སྒྲ།།
彼不忍无性，
མི་བཟོད་གྱུར་ལ་མཚར་ཅི་ཡོད།།
妙声有何奇。
ཁྱོད་ཀྱི་གསུང་གི་གཅེས་པའི་མཛོད།།
若受行尊语，
བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་ཁས་བླངས་ནས།།
珍藏缘起法，
སྟོང་ཉིད་ང་རོ་མི་བཟོད་པ།།
不忍空性吼，
འདི་ལ་ཁོ་བོ་ངོ་མཚར་གྱུར།།
我说此为奇。
རང་བཞིན་མེད་ལ་བཀྲི་བའི་སྒོ།།
缘起是无性，
བླ་མེད་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་འབྱུང་གི།།
无上引导门，
མིང་ཉིད་ཀྱིས་ནི་རང་བཞིན་དུ།།
若即由彼名，
འཛིན་ན་ད་ཀོ་སྐྱེ་བོ་འདི།།
反执有自性。
འཕགས་མཆོག་རྣམས་ཀྱིས་ལེགས་བགྲོད་པའི།།
今有何方便，
འཇུག་ངོགས་ཟླ་དང་བྲལ་གྱུར་པ།།
导彼众生趣，
ཁྱོད་དགྱེས་གྱུར་པའི་ལམ་བཟང་དེར།།
胜圣善行阶，
ཐབས་གང་གིས་ནི་བཀྲི་བར་བྱ།།
无比尊喜道。
རང་བཞིན་བཅོས་མིན་ལྟོས་མེད་དང༌།།
自性无作待，
རྟེན་འབྲེལ་ལྟོས་དང་བཅོས་མ་གཉིས།
缘起有待作，
ཇི་ལྟ་བུ་ན་གཞི་གཅིག་ལ།།
何能于一事，
མི་འགལ་འདུ་བ་ཉིད་དུ་འགྱུར།།
二无违和顺。
དེ་ཕྱིར་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་གང༌།།
故说缘起法，
རང་བཞིན་གྱིས་ནི་གདོད་མ་ནས།།
虽自性本离，
རྣམ་པར་དབེན་ཡང་དེར་སྣང་བས།།
然似彼显现，
འདི་ཀུན་སྒྱུ་མ་བཞིན་དུ་གསུངས།།
此皆如幻事。
ཁྱོད་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལ།།
说如尊所教，
རྒོལ་བ་འགས་ཀྱང་ཆོས་མཐུན་དུ།།
无有少敌者，
གླགས་མི་རྙེད་པར་གསུངས་པ་ཡང༌།།
能如法求过，
འདི་ཉིད་ཀྱིས་ནི་ལེགས་པར་འཁུམས།།
善达即由此。
ཅི་སླད་ཅེ་ན་འདི་བཤད་པས།།
何故由说此，
མཐོང་དང་མ་མཐོང་དངོས་པོ་ལ།།
于见不见事，
སྒྲོ་འདོགས་པ་དང་སྐུར་འདེབས་ཀྱི།།
远离增益执，
གོ་སྐབས་རིང་དུ་མཛད་ཕྱིར་རོ།།
及损灭过故。
ཁྱོད་ཀྱི་སྨྲ་བ་ཟླ་མེད་པར།།
缘起道因相，
མཐོང་བའི་རྒྱུ་མཚན་རྟེན་འབྱུང་གི།
见尊说无比，
ལམ་འདི་ཉིད་ཀྱི་གསུང་གཞན་ཡང༌།།
由此证余语，
ཚད་མར་གྱུར་བར་ངེས་པ་སྐྱེ།།
是量起决定。
དོན་བཞིན་གཟིགས་ནས་ལེགས་གསུངས་པ།།
见如义善说，
ཁྱོད་ཀྱི་རྗེས་སུ་སློབ་པ་ལ།།
有随尊学者，
རྒུད་པ་ཐམས་ཅད་རིང་དུ་གྱུར།།
衰损皆远离，
ཉེས་ཀུན་རྩ་བ་ལྡོག་ཕྱིར་རོ།།
灭众过根故。
ཁྱོད་ཀྱི་བསྟན་ལས་ཕྱིར་ཕྱོགས་པས།།
由背尊圣教，
ཡུན་རིང་ངལ་བ་བསྟེན་བྱས་ཀྱང༌།།
虽久依疲苦，
ཕྱི་ཕྱིར་སྐྱོན་རྣམས་བོས་པ་བཞིན།།
后后过如呼，
བདག་ཏུ་ལྟ་བ་བརྟན་ཕྱིར་རོ།།
我见坚固故。
ཨེ་མའོ་མཁས་པ་འདི་གཉིས་ཀྱི།།
希有诸智者，
ཁྱད་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་གྱུར་བ།།
善达此二别，
དེ་ཚེ་རྐང་གི་ཁོང་ནས་ནི།།
尔时于圣尊，
ཁྱོད་ལ་ཅི་ཕྱིར་གུས་མི་འགྱུར།།
岂不从髓敬。
ཁྱོད་གསུང་དུ་མ་ཅི་ཞིག་སྨོས།།
纵于一分义，
ཆ་ཤས་རེ་ཡི་དོན་ཙམ་ལའང༌།།
得少许决定，
འོལ་སྤྱི་ཙམ་གྱི་ངེས་རྙེད་པ།།
尚与彼胜乐，

格力琼寺

དེ་ལའང་མཆོག་གི་བདེ་བ་སྟེར།།
况尊众多说。
ཀྱི་ཧུད་བདག་བློ་རྨོངས་བའི་བཅོམ།།
噫愚坏我慧，
འདི་འདྲའི་ཡོན་ཏན་ཕུང་བོ་ལ།།
于如此德聚，
རིང་ནས་སྐྱབས་སུ་སོང་གྱུར་ཀྱང༌།།
虽曾久皈依，
ཡོན་ཏན་ཆ་ཙམ་མ་འཚལ་ཏོ།།
未知德少分。
འོན་ཀྱང་འཆི་བདག་ཁར་ཕྱོགས་པའི།།
然幸将近终，
སྲོག་གི་རྒྱུན་ནི་མ་ནུབ་བར།།
命相续未没，
ཁྱོད་ལ་ཅུང་ཟད་ཡིད་ཆེས་པ།།
于尊略生信，
འདི་ཡང་སྐལ་བ་བཟང་སྙམ་བགྱིད།།
想此亦善根。
སྟོན་པའི་ནང་ན་རྟེན་འབྲེལ་སྟོན་པ་དང༌།།
说中缘起说，
ཤེས་རབ་ནང་ན་རྟེན་འབྲེལ་ཤེས་པ་གཉིས།
慧中缘起智，
འཇིག་རྟེན་དག་ན་རྒྱལ་བའི་དབང་པོ་བཞིན།།
二如世胜王，
ཕུལ་བྱུང་ལེགས་པར་ཁྱོད་མཁྱེན་གཞན་གྱིས་མིན།།
尊善知非余。
ཁྱོད་ཀྱིས་ཇི་སྙེད་བཀའ་བསྩལ་བ།།
尽尊所垂教，
རྟེན་འབྲེལ་ཉིད་ལས་བརྩམས་ནས་འཇུག།
依缘起性转，
དེ་ཡང་མྱ་ངན་འདའ་ཕྱིར་ཏེ།།
彼为涅盘故，
ཞི་འགྱུར་མིན་མཛད་ཁྱོད་ལ་མིན།།
尊无不趣寂。
ཀྱེ་མའོ་ཁྱོད་ཀྱི་བསྟན་པ་ནི།།
美哉尊圣教，
གང་གི་རྣ་བའི་ལམ་སོང་བ།།
随至谁耳道，
དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཞི་འགྱུར་ཕྱིར།།
彼皆趣寂故，
ཁྱོད་བསྟན་འཛིན་པར་སུ་མི་གུས།།
尊教谁不持。
ཕས་རྒོལ་མཐའ་དག་འཇོམས་པ་དང༌།།
能降诸怨敌，
ལྟག་འོག་འགལ་འདུས་སྟོང་བ་དང༌།།
离前后相违，
སྐྱེ་རྒུའི་དོན་གཉིས་སྟེར་བྱེད་པ།།
与众生二利，
ལུགས་འདིར་ཁོ་བོ་སྤྲོ་བ་འཕེལ།།
此教我生喜。
འདི་ཡི་ཕྱིར་དུ་ཁྱོད་ཀྱིས་ནི།།
尊为求此故，
ལ་ལར་སྐུ་དང་གཞན་དུ་སྲོག།
经于无量劫，
སྡུག་པའི་གཉེན་དང་ལོངས་སྤྱོད་ཚོགས།།
数舍诸身命，
གྲངས་མེད་བསྐལ་བར་ཡང་ཡང་བཏང༌།།
亲爱受用等。
གང་གི་ཡོན་ཏན་མཐོང་བ་ཡིས།།
由见何法德，
ལྕགས་ཀྱུ་ཉ་ལ་ཇི་བཞིན་དུ།།
如钩钓诸鱼，
ཉིད་ཀྱི་ཐུགས་དྲངས་ཅོས་དེ་ནི།།
能引尊意法，
ཁྱོད་ལས་མ་ཐོས་སྐལ་བ་ཞན།།
未亲从尊闻。
དེ་ཡི་མྱ་ངན་ཤུགས་ཀྱིས་ནི།།
自恨善根劣，
སྡུག་པའི་བུ་ལ་མ་ཡི་ཡིད།།
由彼忧恼力，
རྗེས་སུ་སོང་བ་ཇི་བཞིན་དུ།།
我意终不舍，
བདག་གི་ཡིད་ནི་གཏོང་མི་བྱེད།།
如母意随子。
འདི་ལའང་ཁྱོད་གསུང་བསམས་པ་ན།།
于此思尊说，
མཚན་དཔེའི་དཔལ་གྱིས་རབ་ཏུ་འབར།།
相好胜晃耀，
འོད་ཀྱི་དྲ་བས་ཡོངས་བསྐོར་བའི།།
光网遍围绕，
སྟོན་པ་དེ་ཡི་ཚངས་དབྱངས་ཀྱིས།།
大师妙梵音。
འདི་ནི་འདི་ལྟར་གསུངས་སྙམ་དུ།།
此作如是说，
ཡིད་ལ་ཐུབ་པའི་གཟུགས་བརྙན་ནི།།
能仁妙影像，
ཤར་བ་ཙམ་ཡང་ཚ་བ་ཡིས།།
显现于意中，
གདུང་ལ་ཟླ་ཟེར་བཞིན་དུ་སྨན།།
如月治热恼。
དེ་ལྟར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཡི།།
于此奇胜教，
ལུགས་བཟང་དེ་ཟང་མི་མཁས་པའི།།
诸不智众生，
སྐྱེ་བོ་བལ་བ་ཛ་བཞིན་དུ།།
周遍起纠诤，
རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་འཛིངས་པར་བྱས།།
如跋缚罗草。
ཚུལ་འདི་མཐོང་ནས་བདག་གིས་ནི།།
由见如是相，
འབད་པ་དུ་མས་མཁས་པ་ཡི།།
故我多励力，
རྗེས་སུ་འབྲངས་ན་ཁྱོད་ཀྱིས་ནི།།
随顺智者行，
དགོངས་པ་ཡང་དང་ཡང་དུ་བཙལ།།
数求尊密意。
དེ་ཚེ་རང་བཞིན་སྡེ་བ་ཡི།།
次于自他宗，
གཞུང་མང་དག་ལ་སྦྱངས་པ་ན།།
修学众教时，
ཕྱི་ཕྱིར་ཐེ་ཚོམ་དྲ་བ་ཡིས།།
后反以疑网，
བདག་གི་ཡིད་ནི་ཀུན་ཏུ་གདུངས།།
遍烧恼我意。
ཁྱོད་ཀྱི་བླ་མེད་ཐེག་པའི་ཚུལ།།
尊授记龙猛，
ཡོད་དང་མེད་པའི་མཐའ་སྤངས་ཏེ།།
释无上乘法，
ཇི་བཞིན་འགྲེལ་བར་ལུང་བསྟན་པ།།
远离有无边，
ཀླུ་སྒྲུབ་གཞུང་ལུགས་ཀུན་དའི་ཚལ།།
教轨夜开园。
དྲི་མེད་མཁྱེན་པའི་དཀྱིལ་འཁོར་རྒྱས།།
无垢智轮满，
གསུང་རབ་མཁའ་ལ་ཐོགས་མེད་རྒྱུ།།
无碍游虚空，
མཐར་འཛིན་སྙིང་གི་མུན་པ་སེལ།།
除边执心暗，
ལོག་སྨྲའི་རྒྱུ་སྐར་ཟིལ་གནོན་པ།།
映邪说星宿。
དཔལ་ལྡན་ཟླ་བའི་ལེགས་བཤད་ཀྱི།།
吉祥月善说，
འོད་དཀར་འཕྲེང་བས་གསལ་བྱས་པ།།
白光鬘照显，
བླ་མའི་དྲིན་གྱིས་མཐོང་བའི་ཚེ།།
由师恩见时，
བདག་གི་ཡིད་ཀྱིས་ངལ་གསོ་ཐོབ།།
我意获安息。
མཛད་པ་ཀུན་ལས་གསུང་གི་ནི།།
一切佛事中，
མཛད་པ་མཆོག་ཡིན་དེ་ཡང་ནི།།
语事为第一，
དེ་ཉིད་ཡིན་ཕྱིར་མཁས་པ་ཡིས།།
彼复因此故，
འདི་ལས་སངས་རྒྱས་རྗེས་དྲན་བྱོས།།
智由此念佛。
སྟོན་དེའི་རྗེས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་གྱུར་ཏེ།།
随彼大师正出家，
རྒྱལ་བའི་གསུང་ལ་སྦྱངས་པ་མི་དམན་ཞིང༌།།
修学胜教未退劣，
རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་ལ་བརྩོན་པའི་དགེ་སློང་ཞིག།
勤瑜伽行一比丘，
དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་དེ་ལ་དེ་ལྟར་གུས།།
于彼大师如是敬。
སྟོན་པ་བླ་ན་མེད་པའི་བསྟན་པ་དང༌།།
遇此无上大师教，
མཇལ་བ་འདི་འདྲ་བླ་མའི་དྲིན་ཡིན་པས།།
皆由尊重深恩故，
དགེ་བ་འདི་ཡང་འགྲོ་བ་མ་ལུས་པ།།
此善回施诸众生，
བཤེས་གཉེན་དམ་པའི་འཛིན་པའི་རྒྱུ་རུ་བསྔོ།།
成善知识摄受因。
ཕན་མཛད་དེ་ཡི་བསྟན་པ་འང་སྲིད་པའི་མཐར།།
愿利者教尽有际，
ངན་རྟོག་རླུང་གིས་རྣམ་པར་མི་གཡོ་ཞིང༌།།
不遭恶分别风动，
བསྟན་པའི་ངང་ཚུལ་ཤེས་ནས་སྟོན་པ་ལ།།
达圣教理于大师，
ཡིད་ཆེས་རྙེད་པས་རྟག་ཏུ་གང་བར་ཤོག།
获得信忍常充满。
བརྟེན་ནས་འབྱུང་བའི་དེ་ཉིད་གསལ་མཛད་པ།།
愿一切生舍身命，

格力琼寺

ཐུབ་པའི་ལུགས་བཟང་སྐྱེ་བ་ཐམས་ཅད་དུ།།
住持能仁妙教法，
ལུས་དང་སྲོག་ཀྱང་བཏང་ནས་འཛིན་པ་ལ།།
光显甚深缘起性，
སྐད་ཅིག་ཙམ་ཡང་ལྷོད་པར་མ་གྱུར་ཅིག།
虽剎那顷不慢缓。
འདྲེན་པ་མཆོག་དེས་དཀའ་བ་གྲངས་མེད་ཀྱིས།།
愿胜导者无量难，
ནན་ཏན་སྙིང་བོ་མཛད་ནས་བསྒྲུབས་པ་འདི།།
殷重为心所成办，
ཐབས་གང་ཞིག་གིས་འཕེལ་བར་འགྱུར་སྙམ་པའི།
由何方便令此增，
རྣམ་པར་དཔྱོད་པའི་ཉིན་མཚན་འདའ་བར་ཤོག།
昼夜专注恒思察。
ལྷག་བསམ་དག་པས་ཚུལ་དེར་བརྩོན་པ་ན།།
净胜意乐勤彼时，
ཚངས་དང་དབང་པོ་འཇིག་རྟེན་སྐྱོང་བ་དང༌།།
梵王帝释护世间，
ལེགས་ལྡན་ནག་པོ་ལ་སོགས་སྲུང་མས་ཀྱང༌།།
妙黑天等护法众，
གཡེལ་བ་མེད་པར་རྟག་ཏུ་གྲོགས་བྱེད་ཤོག།
                                        恒为助伴无暂舍。

格力琼寺

三界法王至尊宗喀巴大师（1357年～1419年）是藏传佛教格鲁派的创立者，被尊称为“第二佛陀”。
宗喀巴大师一生中著述丰硕，诸如《缘起赞》、《菩提道次第广论》、《入中论善显密意疏》、《辨了不了义善说藏论》等，其毕生著作达十八卷之多。
1419年（明成祖永乐十七年），藏历土猪年十月二十五日，宗喀巴大师在拉萨甘丹寺圆寂，世寿六十三。
今天（2019年12月21日）是藏历十月二十五，宗喀巴大师圆寂六百周年。
今在此选登宗喀巴大师的《缘起赞》，缅怀并随喜宗大师的殊胜功德。
《缘起赞》是宗大师开悟后所造的第一部论典。宗喀巴大师造此文有这样的缘起：大师在苦行过程中面见了文殊菩萨，得到如下授记：将来你依靠龙树菩萨、圣天论师（即提婆菩萨）等的加持可以开悟，还能度化无量众生，但在此之前一定要精进积累资粮等。
后来大师在梦中见到了五位中观论师——龙树菩萨、圣天论师、佛护论师、月称菩萨、清辨论师。佛护论师把一部《佛护论》放在宗大师的头顶作了加持，之后他就从梦中醒过来了。大师立即找来这部论典，读至“外境于名言有，自性于胜义无”一句时就开悟了。（也有说是依《中论》“若远离蕴体，则无蕴体性”这一颂开悟的。）
开悟后，大师对整个缘起空性法门生起了无比的信心，对本师释迦牟尼佛生起了不退转信。以此因缘他作了《缘起赞》。这年是藏历第七饶迥的土虎年，即明洪武三十一年（1398年），宗大师四十二岁时。
《缘起赞》有法尊法师、观空法师、郭和卿居士、多识仁波切、索达吉堪布等高僧大德的汉译本。为纪念宗喀巴大师圆寂六百周年，特刊《缘起赞》法尊法师译本和多识仁波切译本于此，以飨缘者。

格力琼寺

《缘起赞》是第二佛陀、第二龙树、雪域说空第一的肉身文殊宗喀巴大师的佛理精华名著之一。这部著作用精练优美的诗歌语言，以赞词的形式，钩玄提要地阐发了深奥无比的中观哲理。
 
“一粒沙中容纳三千大千世界，沙不变大，世界不变小”的不可思议境界，在读这篇赞词时才能体会到。
 
从文学的角度看，这是一篇意境深远、语言生动优美的哲理诗篇，所以雪域学人将《缘起理赞》列入了宗喀巴大师的诗学名著“四大颂赞”之首，并不是没有道理。
 
从佛教哲学角度来看，正如它的名称中显示的那样是“佛理精华”，它的学术价值可以和龙树的《中论颂》及月称的《入中论》并驾齐驱。
 
在藏传佛教史上流传着许多修行人在聚精会神地奉诵《缘起赞》的朗朗读书声中寂然证悟性空的神奇佳话。

格力琼寺

藏传佛教的教育之始 ，大约可追溯至公元八世纪中叶 。随着藏王赤松德赞迎请莲花生大师入藏并在如今的山南建成桑耶寺 ，藏族子弟就开始陆陆续续出家为僧 。 从此之后 ， 以寺庙为大本营的佛教教育、修行基地即告成形 。不仅寺院教育在前弘期有所发展 ，而且分科教学在这一时期内也初具规模 。进入后弘期以后 ，寺庙作为教育基础的地位就更显重要了 ， 同时 ， 以《释量论》 、《现观庄严论》 、《入中论》等论典命名的各种专科讲经院也更加蓬蓬勃勃地遍地建立起来 。萨迦贡嘎坚赞还著有《智者入门》一书 ，论述了讲、辩、著三个方面的理论 ， 内中也涉及到了藏传佛教的教育理念与实施措施 ，为寺院教育的进一步正规化打下了一定的理论基础。

公元一 四零九年 ，宗喀巴大师在拉萨达孜县境内建立甘丹寺 ，他创立的格鲁派从此在西藏全境得到全面发展与推广 。一时间 ，格鲁派寺院在整个藏区如雨后春笋一般大范围兴建起来 ， 以拉萨三大寺——甘丹、色拉、哲蚌为代表的格鲁派寺院 ，不久即将严格的寺庙教育制度推行到藏区所有格鲁巴的寺庙之中。
格鲁派的寺庙教育制度在整个藏传佛教中都有相当大的影响 ， 它推及到的范围也相当广泛 ， 下面就以格鲁派的寺院教育为例具体解析一下藏传佛教的教育特征 。 僧人们在进入寺庙并开始正规学经后 ，通常分为三种类型： 一是先显后密 ， 即先进入显宗学院学习直至毕业 ，考取格西学位后再转入密宗学院学习 ， 毕业后仍属显宗学者； 二是直接进入密宗学院学习 ，或进入医方、时轮学院学习； 三是只在显宗学院学习 ，不再转入密宗学院学习 。显宗学院的课程是固定的 ， 即人们通常所谓的五部大论： 法称论师的《释量论》 、弥勒菩萨的《现观庄严论》 、月称菩萨的《入中论》 、功德光律师的《戒律本论》 以及世亲菩萨的《俱舍论》 。 学完这五部大论大约得需要十五年以上的时间 ，一般得学完一科再学第二科 ， 并特别强调背诵熟记、融会贯通 。显宗学院的僧人经过十五年以上的学习后 ，就有资格考取格西学位。
密宗学院则是格鲁派的僧人学习密法的地方 ，甘丹寺设有上下两座密院 ，这两座密院是格鲁派的最高学府 ，宗喀巴大师的狮子法座——甘丹池巴 ，就从这上下两所密院的僧人中产生 。甘丹池巴也即宗喀巴大师狮子法台的继承人 ，是格鲁派的最高教主和最高学位 。这个职务是全凭个人的闻思修水平考上去的 ，从它的诞生过程就可看出藏传佛教教育制度的严格与次第性 。考取甘丹池巴首先要获得显宗学院的第一等拉让巴格西学位 ，再进入甘丹上下密院深造五年以上 ， 学完全部密宗课程、参加密宗立论考试合格后 ，充任格归四月 ，担任翁则三年 ，堪布三年 ， 堪苏若干年 ，再担任上密院的夏孜却吉或下密院的降孜却吉十四年 ，若有空缺 ， 才有资格参加竞选甘丹池巴 。所以一个学僧要想登上甘丹池巴的宝座可谓难于上青天 ，故藏族才有谚语曰：“ 只要男儿有本事 ，甘丹法台是无主的”。
至于一般的密宗学院通常分为初、中、高三个学级 ，分别规定有固定的课程和不同的要求 。学完密宗学院的规定课程后 ，若经考试合格 ， 则各地寺院都可授予相应学位。
医明经院与时轮经院一般说来都隶属于各大寺庙 ， 也分为初、中、高三个学级。学完三个学级所有的专门课程后 ，可以考取医学博士和历算博士学位。
以上所述为格鲁派的佛教教育体制大略情况 ， 下面再以我所在的五明佛学院为例 ， 向大家介绍一下宁玛巴的教学风范 。尽管与格鲁巴的教学模式大同小异 ，但在同中相异之处 ，可能更能让人体会出藏传佛教多姿多彩的教育特点 。两相结合 ， 也许藏传佛教的完整教育风貌就会清晰地浮现在诸位的脑海里。
无论你以前修学的是何种宗派 ， 也不管你以后立志弘扬哪种法门 ，五明佛学院都欢迎你的到来 。对任何一个进入喇荣的人 ， 学院都会仔细对之进行观察 ，在考察了入学者的人格、佛学素质等各方面条件之后 ，如果觉其合格就同意他呆在学院继续深造 。入学后 ，一般要求修行者先用一年左右的时间修完加行并学好一些佛学基本课程 ，然后就让他们次第进入显宗的各个学科努力闻思 。 比如先学戒律 ， 接下来就是《中观》 、因明、《俱舍论》 、《现观庄严论》等课程 ，一般情况下每门学科都会占用一年左右的时间 。五年的显宗课程结业后 ，修行者才可进入密宗课程的学习 。密法部分的教学则分为两个班级： 一是续部理论班 ，一是实修班 ，大致需要两年的时间才能结业 。剩下来的时间则用于医学以及其余学科的学习 。等上完佛学院的全部课程 ，大约十二年的时间就这么匆匆而又充实地流走了 。也有些修行者只用六年的时间就可学完别人需用十二年才能完成的显密学业 ，此时他也可以提前毕业。
只要你按照佛学院的教学要求认真求学 ，那么在这么些年的学习过程中 ，佛教的大五明 ，诸如内明、因明、医方明、工巧明等以及小五明 ，包括音韵、词藻学等学科都可被你基本掌握 。十二年在人的一生中其实很短暂 ，对一个真正想在喇荣学到解脱生死大法的人来说 ，这匆匆而逝的十二年却可以给他的生生世世带来永不会耗尽的福慧资粮 。再想想世人在利益之海里分分秒秒都在造作轮回之业的十二年 ， 悲欣交集的感觉便不觉油然生起 。悲世人的愚痴 ，欣佛子的选择 。其实我们把一生中的多少时日都用在学习、造作能致轮回的事情上了 ，所以当听到喇荣的学制为十二年 ，而格鲁派的学制为十五年、二十年甚至更多时 ，很多人可能会咋舌惊叹 ， 觉得花费这么多的时日用来学习佛法实在是有些太过漫长了 。但若与漫漫无尽的轮回长夜比较起来 ，不知凡夫俗子们会不会计算它们之间到底孰短孰长。
在整个藏传佛教的教育体系中 ，不论是在格鲁派的寺庙 ，还是在别宗的佛学院 ， 通过多年的闻思修后 ，再以讲、辩、著的方式选拔堪布、格西或各种僧才都是一种非常通用的做法 。各个派别的堪布学位都分为相应的上、中、下三等 ，一如格鲁派的拉萨三大寺将格西分为拉让巴、林赛巴、多让巴等级别一样 。若与世间学位制度对应 ， 则第一等拉让巴格西相当于博士学位 ，林赛巴格西相当于硕士 ，而多让巴格西则相当于学士 。世间人往往把获得各种学位当作人生奋斗的目标、动力 ， 因学位常常和个人利益紧密相连 。藏传佛教中也有各式各样的学位 ，但它们只代表对获得者的佛学素养的承认与认定 ，根本不跟获得者的所谓利益相涉 。如果说也可以和利益挂钩的话 ， 则这种利益毫无疑问是与他们的出世间终极目的相关联的。
以上所述即为对藏传佛教教育制度的大致介绍 ，有兴趣深研者当不妨亲身深入藏地一探究竟 。一旦你迈进藏传佛教的大门 ，无限风光也许立刻就会纷至沓来 。到那时 ，说不定你就会把自己有限的一生完全投入到藏传佛教这所无尽的大课堂中去的。